Historia witryny

Ta witryna jest kontynuacją dawnej strony www.nhmz.pl, którą prowadziłem przez kilkanaście lat, ale ze względów technicznych musiałem ją zamknąć w 2017 r. Nowa będzie zawierać aktualizacje i uzupełnienia materiałów tam zawartych, zgodnie z uzyskanymi w międzyczasie informacjami. Można więc tu odnaleźć fotografie i krótkie opisy kapliczek i krzyży przydrożnych, starych drewnianych domów, ale również zabytków już docenionych, lecz kryjących mniej znane historie.

Początkowo „Nowa Huta mniej znana”, która powstała w 2004 r., miała prezentować zabytki, które przetrwały burzliwy czas budowy nowego socjalistycznego miasta, przypominać wydarzenia, które miały miejsce zanim ono powstało. Szybko jednak zainteresowałem się Nową Hutą powstałą po roku 1949, zwłaszcza tą z pierwszych dekad jej budowy. Zrozumiałem, że miasto, które zbudowano na tych terenach, często wbrew woli ich mieszkańców, też należy do naszego dziedzictwa kulturowego. Ponadto ma ono wiele walorów, które stanowią o jego odrębności i wyjątkowości. Zacząłem poznawać cechy oryginalnego założenia urbanistycznego, odnajdywać wspaniałe detale architektoniczne w „starej” Nowej Hucie. Współczesna historia tych miejsc wciąż splata się z historią dawną. 

Tworząc w maju 2004 r. stronę „Nowa Huta mniej znana” (www.nhmz.pl) zakładałem, że będę w niej pokazywał przede wszystkim kapliczki przydrożne, zachowane stare drewniane domy, miejsca i ludzi związanych z czasami sprzed powstania Nowej Huty. Prezentowałem wspomnienia mieszkańców, przywoływałem zapomniane historie, cytowałem fragmenty dawnych przewodników po wschodnich okolicach Krakowa, pokazywałem stare mapy.

Szczególnie skoncentrowałem się na kapliczkach i krzyżach przydrożnych, które są moją podstawową pasją. Jako społeczny opiekun zabytków (nr legitymacji 5/2005) postawiłem sobie za cel sfotografowanie i opisanie wszystkich kapliczek, figur i krzyży przydrożnych powstałych przed rokiem 1949 na tym obszarze. I to mi się udało. Pierwszym efektem mojej działalności było zwrócenie uwagi Miejskiego Konserwatora Zabytków na złamany i chylący się ku upadkowi przydrożny drewniany krzyż w Zesławicach z 1906 r. i w konsekwencji uratowanie go. Został odnowiony w setną rocznicę postawienia - w 2006 r. Teraz moim zadaniem jest dbać o to, by przetrwały nie tylko w pamięci mieszkańców. W corocznych sprawozdaniach informuję Miejskiego Konserwatora Zabytków o ich stanie technicznym i potrzebach konserwacji. 

Osobnym działem w witrynie "Nowa Huta mniej znana" jest architektura drewniana: kościoły i drewniane domy. Wiele domów, które zdążyłem sfotografować kilkanaście czy nawet kilka lat temu nie przetrwały do dnia dzisiejszego. Zostały rozebrane lub spłonęły. Szkoda, że już tylko moje zdjęcia stały się archiwalną dokumentacją dawnej zabudowy.

Cennym źródłem informacji o przeszłości są mapy i plany miasta, których kopie zamieszczam na mojej witrynie. Na mapach z 1903 i 1915 roku można prześledzić przebieg granicy Austro-Węgier (Galicji) z Królestwem Polskim na północny wschód od Krakowa. W granicach tych, po stronie galicyjskiej, znalazły się miejscowości stanowiące obecne pięć nowohuckich dzielnic oraz inne przyległe wioski, m.in.: Batowice, Dziekanowice, Raciborowice, Zastów, Prusy, Sulechów, Dojazdów, Krzysztoforzyce, Czulice. Prawdopodobnie z czasem i one będą wchłonięte do aglomeracji krakowskiej. 

I jeszcze jedna uwaga. Mówiąc Nowa Huta, mam na myśli ten szeroko rozumiany obszar, tworzący miasto a potem, do roku 1991, jedną dzielnicę. Podkreślam to, bo dla wielu mieszkańców, zwłaszcza młodych, Nowa Huta to tylko XVIII dzielnica w obecnych granicach administracyjnych Krakowa. W moich relacjach uwzględniam wszystkie pięć dzielnic utworzonych w podziale dawnej Nowej Huty w 1991 r., czyli również Czyżyny, Bieńczyce, Mistrzejowice i inne miejscowości tworzące dziś dzielnice Wzgórza Krzesławickie i Nowa Huta.

Autorką fontu, powstałego na bazie kroju pisma stosownego na nowohuckich tabliczkach adresowych z lat 60. XX wieku, wykorzystanego w nazwie witryny "NOWA HUTA MNIEJ ZNANA" oraz projektantką tego szyldu jest Anna Zabdyrska.